نگارگری ایرانی در قرن سیزدهم، زمانی که تمرکز زیادی بر تذهیب و تصویرسازی کتاب ها شد، تحت حمایت حکومت ایلخانیان شکوفا شد. در قرن 14 و 15 تحت حمایت حاکمان تیموری به اوج خود رسید، جایی که شهرهایی مانند تبریز و هرات از مراکز مهم تولید نسخه های خطی کتب ادبی و علمی بودند. پس از قرن شانزدهم، نگارگری ایرانی از نسخه های خطی کتاب فاصله گرفت و عمدتاً بر تصاویر تک صفحه ای تمرکز داشت. مرکز این سبک تازه تأسیس اصفهان بود که هنرمند بزرگ آن رضا عباسی بهترین نمونه های این مکتب را خلق کرد.
در حالی که هر مکتب مجموعه ای منحصر به فرد از ویژگی های سبک را ایجاد می کرد، برخی ویژگی های عمومی تقریباً در تمام مکاتب به عنوان قراردادهای رایج در این سبک نقاشی ایرانی وجود داشتند؛ مانند استفاده از رنگ های روشن و رنگ طلایی بصورت ویژه، یکنواخت بودن نور و عدم استفاده از سایه پردازی، چهره های سه رخ و گرد، نمایش فضا و زمان های مختلف بصورت همزمان و همچنین تصاویر غیر پرسپکتیو.
برای خلق نگارگری ایرانی به مصالح نگارگری نیاز است. آنچه در ادامه می خوانید خلاصه ای از لوازم مورد نیاز نگارگر ی ایرانی است.
قلم موی نگارگری
از مهمترین لوازم مورد نیاز در هنر نگارگری قلم مو را می توان نام برد. محبوب ترین و کاربردی ترین قلم مو برای نگارگران، قلم مو نوک تیز سمور کولینسکی اندازه ۱ یا ۲ است. این قلم موها دارای طول موی حدود 8-12 میلیمتر و قطر شکم 1.5-2 میلیمتر هستند. شکل و اندازه قلم موی نوک تیز و گرد به شما امکان می دهد به طور مؤثر نقاشی کنید و رنگ ها را بر روی سطح با هم ترکیب نمایید. خرید قلم مو تولید شده از موی سمور یا تولید شده از موی مصنوعی با کیفیت بالا، این امکان را به نگارگر میدهد تا هر جزئیاتی را با دقت رنگ آمیزی نماید.
کاغذ: از لوازم مورد نیاز نگارگری
ابزار های مورد نیاز نگارگری متنوع هستند. با نگاهی به نسخه های خطی مصور و تذهیب شده، به سختی می توان کاغذهای سفید را پیدا کرد. تقریباً تمام کاغذهای مورد استفاده با رنگ طلا یا نقره پاشیده شده اند. دلیل آن بر اساس برخی از رساله های نگارگری این است که زمینه سفید ممکن است به طرز فریبنده ای بر بینایی تأثیر بگذارد و در دراز مدت آن را ضعیف کند.
نگارگران دوران تیموری و صفوی به بررسی جنبه های بصری و زیبایی شناختی این اوراق پرداختند. این نوآوری در روش های آماده سازی و تزئین کاغذ مانند مرمر کردن نه تنها تجربه ای خوشایند را برای مخاطبان در حین مطالعه یا تماشای کتاب ایجاد می نماید؛ بلکه باعث الهام بخشیدن به هنرمند در هنگام نگارگری نیز می شود.
امروزه برخی نگارگران با الهام از گذشته برای آماده سازی یک کاغذ ایده آل، کاغذهای سفید را به شکل سنتی با مواد طبیعی مانند گل و گیاه یا آب میوه با استفاده از تکنیک خیساندن رنگ می کنند.
خرید و قیمت کاغذ a4
مداد و اتود: از ابزار های مورد نیاز نگارگری
یکی از ساده ترین ابزارهای طراحی مداد یا اتود است که تمامی نقاشان برای رسم طرح اولیه از این ابزار استفاده میکنند. مغزی مداد از ماده ای به نام گرافیت ساخته شده که دارای درجه سختی و نرمی است که درجه سختی با حرف H و درجه نرمی با حرف B نشان داده می شود. با توجه به اینکه نگارگری دارای اجزاء بسیار ظریف است بسیاری از نگارگران برای رسم طرح اولیه بر روی کاغذ از اتود با قطر نوشتاری 0.3 یا 0.5 که امکان رسم خطوط ظریف را فراهم می نماید استفاده می کنند. در دفتر دستک مجموعه متنوعی از اتود با انواع قطر نوشتاری شامل 0.3، 0.5، 0.7، 0.9، 1.4، 2، 3.2 و 5.6 از برندهای نامدار جهانی مانند فابرکاستل، روترینگ، کاوکو، استابیلو، یونی بال، زبرا، بیک و ... عرضه شده است.
پرگار و خط کش: از ابزار های مورد نیاز هنر نگارگری
از رایج ترین ابزارهای مورد نیاز هنر نگارگری پرگار و خط کش را می توان نام برد. نگارگران برای رسم فضاهای معماری و نقوش ظریف نقش شده بر آن به ابزار خط کش و پرگار نیاز دارند. حتی برخی هنرمندان قاب مورد نظر برای اجرا طرح خود را دایره انتخاب می کنند که برای این منظور و رسم دایره با قطر متنوع به پرگار نیاز است.
تیغ کاتر : از مصالح نگارگری
کاتر یک ابزار برش دستی است که در صورت نیاز به ایجاد یک برش ساده به سرعت می توان با استفاده از کاتر آن را انجام داد. اما کاتر یا تیغ کاتر علاوه بر برش دادن کاربرد دیگری نیز دارند و آن هم اجرای برخی تکنیک ها بر روی اثر است مانند تکنیک خراش دادن لایه های رنگ. همچنین امکان بلند نمودن رنگ از سطح با استفاده از تیغ کاتر در برخی از تکنیک ها امکان پذیر است.
همچنین برای پاسپارتو کردن اثر نهایی استفاده از تیغ کاتر لازم و ضروری است. پاسپارتو به حاشیه مقوایی رنگی که در اطراف اثر همانند یک قاب قرار میگیرد اطلاق می شود که به دیده شدن بیشتر اثر نیز کمک می نماید.
ترلینگ : از لوازم مورد نیاز نگارگری
در نگارگری همانند دیگر رشته های هنری قوانینی وجود دارد که لازم است به آنها توجه شود. جدول کشی در نگارگری یکی از مهارت های مهم برای ساده نمودن فرآیند رسم طرح های پیچیده است و به نگارگر برای حفظ تناسب اجزاء کمک می کند. نکته مهم در جدول کشی نگارگری ضخامت جدول به شکل یکدست است. هر چه ضخامت جدول بیشتر باشد جزئیت بیشتری را می توان درون آن نقش زد و پس از آن با رنگ مشکی اطراف نقوش را قلمگیری می کنند. یکی از ابزار مهم و کاربردی در جدول کشی ترلینگ است.
ترلینگ نوعی قلم است که خطوط پیوسته با ضخامت یکسان را می توان با کمک آن رسم نمود. رنگ با غلظت مناسب را در مخزن ترلینگ ریخته و در کنار خط کش به رسم خطوط یکدست پرداخته می شود.
رنگ : از مصالح نگارگری
رنگ های مورد استفاده در نگارگری سنتی ایرانی عمدتاً با رنگدانه های معدنی، ارگانیک و گیاهی ساخته می شوند و بیشتر بر پایه آب هستند.
پیش از این در کارگاه های سلطنتی، رنگدانه ها از سنگ های قیمتی (مانند لاجورد و مالاکیت)، خاک (اکر قرمز) و سبزی های گیاهی (گل رز و ریشه روناس) تهیه شده و با صمغ عربی یا زرده تخم مرغ مخلوط می شدند. طبق متون قرن سیزدهم (فاروخ نامه، یزدی و بیان الصناعت، تفلیسی)، صمغ عربی به عنوان یک چسب به رنگ هایی که روی کاغذ مورد استفاده قرار میگرفت؛ اضافه می شده است. در حالی که زرده تخم مرغ برای رنگ هایی که روی چوب به کار می رفتند به عنوان چسبنده استفاده می شدند.
اما امروزه بیشتر نگارگران از رنگ های هنری شیمیایی مانند گواش نقاشی، آکریلیک یا آبرنگ برای خلق اثر هنری خود استفاده می نمایند.
انواع چسب برای نقاشی نگارگری
یکی دیگر از لوازم مورد نیاز نگارگر ی چسب رنگ یا بست است. بست رنگ جزء دوم و پس از رنگدانه است. این چسبنده همانند صمغ، شیره انگور، سفیده و زرده تخم مرغ عمل میکند و باعث پیوستگی ذرات در سطح بستر نقاشی میشود. به طوری که میتوانید صمغ عربی را با سفیده تخم مرغ برای ساخت ماده مرکب مخلوط کنید و برای چسباندن ورق طلا و نقره در نگارگری استفاده نمایید.
قیمت چسب
ورق طلا و نقره : از ابزارهای مورد نیاز نگارگری
طلا در نگارگری ایرانی و تذهیب اسلامی نقش بسزایی دارد. ورق طلا، با کوبیدن طلا در میان لایه های پوست آهو به دست می آید تا به شکل یک برگ بسیار نازک در آید. ورق نازک شده را با عسل آسیاب می کنند تا پوسته طلایی شود.
نگارگران از نقره نیز برای خلق جلوه های بصری بی نظیر در اثر خود استفاده میکنند. برای این منظور ورق نقره را میکوبند و سپس با عسل مخلوط کرده و سطح کار می چسبانند.
فوتک نقاشی: از ابزارهای مورد نیاز هنر نگارگری
فوتک یکی دیگر از ابزارهای نگارگری برای خلق بافت و جلوه های خاص بصری است. شما میتوانید از این ابزار فلزی برای پاشیدن رنگ بر روی سطح اثر هنری استفاده کنید. اگر در خلق یک اثر تمایل دارید رنگ به صورت غیر یکنواخت روی سطح پخش شود از فوتک استفاده کنید.
کلام آخر
نگارگری ایران انعکاس خیال انگیزی از بهشت و داستان های معنوی است. برای خلق این آثار در گذشته استادکاران ماهر ابزارهای مختلفی را بیشتر با مواد طبیعی می ساختند؛ اما امروزه با وجود ماشین آلات پیشرفته بسیاری از این ابزار آماده برای استفاده در بازار موجود هستند. در فروشگاه اینترنتی دفتر دستک برخی از این ابزار که تولید شده توسط برندهای برتر جهانی هستند عرضه شده اند مانند: آبرنگ، گواش، آکریلیک، قلم مو، کاتر، تیغ کاتر، پالت رنگ و ... .