آموزش رنگهای مکمل و ترکیب رنگها

یک دایره رنگ ابتدایی از سه رنگ اصلی آبی، قرمز و زرد ساخته شده است و در ترکیب این رنگ های اصلی، هیچ رنگ دیگری استفاده نشده است. رنگهای ثانویه از ترکیب دو رنگ اولیه و یا اصلی با یک میزان مشخص ساخته می شوند. اگر به دایره رنگ ایتن توجه کنید متوجه می شوید که رنگ های سبز، بنفش و نارنجی جزء رنگ های ثانویه دسته بندی شده اند. یوهانس ایتن نقاش و تئوریسین اهل سوئیس بود که در سال ۱۸۸۸ متولد شد و سالیان زیادی در طول زندگی خود را به مطالعه بر روی رنگ ها پرداخت و مبتکر تئوری رنگ های گرم و سرد شد و در نهایت چرخه رنگ ایتن را بنیانگذاری کرد. برای ایجاد نقاشی بهتر با ابزار رنگ روغن، مداد رنگی معمولی و مداد رنگی پلی کروم و ... شناخت دایره رنگ و ترکیب رنگها برای خلق زیبایی بیشتر حائز اهمیت است. طبق این دایره رنگ های ترکیبی از ترکیب رنگهای اولیه و ثانویه ساخته می شود و جایگاه قرار گیری آنها در چرخه رنگ دقیقا میان دو رنگ تشکیل دهنده آنها است. در مجموع از حاصل ترکیب رنگ های اولیه و ثانویه شش رنگ به وجود می آید همچنین از ترکیب دو به دو رنگ های ترکیبی، شش رنگ دیگر به وجود می آیند که در کل ۱۲ رنگ در چرخه رنگ قابل مشاهده است که در بیرونی ترین لایه از دایره ایتن قابل مشاهده است. این رنگ ها جزء آن دسته از رنگ هایی هستند که در تجزیه طیف مرئی نور دیده می شوند.

خرید انواع رنگ روغن با قیمت عالی

رنگ های مکمل به دو رنگی گفته می شود که در چرخه رنگ روبروی هم قرار گرفته و متضاد هم هستند. طبق تئوری رنگ ایتن، دو رنگ زمانی مکمل یکدیگر شناخته می شوند که از ترکیب آنها رنگ خاکستری ساخته شود. اما شاید زمانی که دو رنگ زرد و بنفش را با هم ترکیب کنید به رنگ خاکستری مطلق نرسید. باید به این نکته توجه کنید که رنگهای مورد نظر به رنگ هایی گفته می شود که از تجزیه طیف مرئی نور حاصل شود نه رنگ هایی که در قوطی های رنگی موجود در بازار وجود دارند. پس اگر رنگ زرد حاصل از تجزیه مرئی نور را با رنگ بنفش ترکیب کنید، تنها در همین صورت است که رنگ خاکستری خنثی به وجود می آید. شاید این نکته جالب باشد که بدانید در چرخه رنگ، ترکیب هر رنگ با رنگ کناری خود باعث ایجاد رنگی شفاف و درخشان می شود و در مقابل ترکیب هر رنگ با رنگ های روبرویی رنگهای تیره تری را می سازد.

رنگ های اصلی یا رنگ های درجه اول کدام اند؟

رنگهای اصلی یا اولیه (Primary colors)، به سه رنگ اصلی آبی، قرمز و زرد گفته می شود که دیگر رنگ ها با ترکیب این سه رنگ ساخته می شوند. اما ادعای بشر برای ساخت تمامی رنگ ها با سه رنگ اصلی تصوری غیر قابل قبول خواهد بود. رنگ شناسی و شناخت تئوری رنگ ها اهمیت زیادی در زندگی انسان ها دارد. در چشم انسان تمامی رنگ ها تفکیک شده و بر اساس طول موج نور آن ها با هم تفاوت دارند. اگر نور سفید را از یک منشور عبور دهیم شما یک طیف رنگی کامل را مشاهده می کنید. همچنین در کنار کلیه رنگ ها بشر مجبور به ساخت رنگ سفید و سیاه شد تا بتواند طیف رنگی گسترده تری را ایجاد کند. در هنر نقاشی برای روشن کردن رنگ ها، از رنگ سفید و برای تیره کردن در بعضی موارد از رنگ سیاه استفاده می کنند اما برای جلوگیری از چرک شدگی و تیره شدن بیش از حد رنگ از ترکیب قهوه ای سوخته با آبی اولترامارین تیره همراه با قرمز آلیزارین تیره استفاده می کنند و زمانی که با رنگهای اصلی ترکیب می شوند یک طیف تیره قابل قبولی را درست می کنند.

معمولا رنگ هایی که در بازار وجود دارند رنگ های اصلی و اولیه نیستند. در میان رنگ زرد موجود در بازار شاید بتوان گفت رنگ زرد کادمیوم با درجه رنگی متوسط بتواند با رنگ زرد اصلی مد نظر ما مطابقت داشته باشد. در میان رنگهای قرمز موجود در بازار دو رنگ قرمز کادمیوم و آلیزارین به عنوان زیباترین رنگ شناخته شده اند اما باز هم هیچکدام به رنگ اصلی قرمز تشابهی ندارند. با ترکیب این دو رنگ شاید بتوان به رنگ اصلی قرمز دست یافت. همچنین در میان رنگهای آبی موجود در بازار هم سه رنگ آبی اولترامارین، آبی کبالت و آبی پروس بسیار مورد توجه هنرمندان و نقاشان قرار گرفته است که شاید با ترکیب این سه رنگ و با روشن و تیره کردن درصد رنگها بتوان به رنگ آبی اصلی مد نظرمان برسیم.

رنگ های مکمل چه رنگ هایی هستند؟

هر یک از رنگهای درجه دوم، مکمل یکی از رنگ های اصلی هستند. در واقع میتوان این گونه عنوان کرد که رنگ های مکمل(Complementary colors) به آن دسته از رنگ هایی گفته می شود که در چرخه ایتن روبروی هم قرار گرفته اند. پس همانگونه که از ترکیب سه رنگ اصلی (زرد، آبی، قرمز)، خاکستری ساخته می شود پس از ترکیب دو رنگ مکمل هم رنگ خاکستری ساخته شود. در واقع زمانی که دو رنگ مکمل با هم ترکیب می شوند خاصیت رنگین بودن هم را خنثی می کنند و زمانی که روبروی هم قرار بگیرند خاصیت رنگین بودن را تشدید می کنند. در دایره ۱۲ رنگی ایتن هر دو رنگ مکمل به صورت دو سر قطری از دایره روبروی هم قرار گرفته اند. پس میتوان گفت مکمل بودن رنگ ها تنها به رابطه بین سه رنگ اصلی و رنگهای ثانویه محدود نمی شود. در بین رنگ های مکمل هارمونی و یک تضاد نسبی زیبایی وجود دارد. به عنوان مثال رنگ زرد و بنفش، آبی و نارنجی، سبز و قرمز مکمل یکدیگر هستند و در کنار هم تضاد بسیار زیبایی را ایجاد می کنند.

ترکیب رنگها

به طور معمول ترکیب رنگها در نقاشی جزء یکی از سخت ترین کارها محسوب می شود. بنابراین برای اینکه در اینکار موفق باشید باید در مورد رنگها شناخت کافی داشته باشید و رنگهای اولیه، ثانویه، ترکیبی و رنگهای مکمل را بشناسید. همانطور که در قسمت های بالا اشاره شد از ترکیب رنگهای اصلی، رنگهای ثانویه به وجود می آید و از ترکیب رنگهای ثانویه رنگ های ترکیبی حاصل می شود.

رنگهای اصلی: آبی، قرمز، زرد

رنگهای ثانویه: آبی+قرمز=بنفش/ قرمز+زرد= نارنجی/ آبی+زرد= سبز

رنگهای گرم: قرمز، زرد، نارنجی، صورتی

رنگهای سرد: بنفش، آبی، سبز

رنگهای مکمل: بنفش، سبز، نارنجی

رنگهای خنثی: سفید، خاکستری، بژ

معمولاً با کم و زیاد کردن هر یک از رنگها تمایل به رنگ غالب بیشتر می شود. تمامی رنگ ها اگر با رنگ سفید ترکیب شوند کمرنگ تر شده و در صورت ترکیب با رنگ مشکی کاملاً کدر می شوند. اما توجه داشته باشید که برای تیره کردن بیشتر کار به هیچ عنوان نباید رنگ مشکی را بیش از اندازه اضافه کرد چرا که اینکار باعث از بین رفتن اثر هنری می شود. همچنین برای روشن تر کردن نباید از رنگ سفید بیش از حد استفاده کرد چرا که باعث ایجاد سفیدک بر روی کار می شود. برای داشتن رنگی مات و شفاف همیشه به یاد داشته باشید تا رنگ مات را به رنگ شفاف اضافه کنید و با اینکار درجه روشنی و یا تیرگی کار را با در صد اضافه و کم کردن رنگ کنترل کنید. همچنین برای اینکه اثر هنری شما پختگی لازم را داشته باشد همیشه مقداری از رنگهای مکمل را به رنگتان اضافه کنید اما حواستان به میزان آن باشد چرا که اضافه کردن رنگ اضافه موجب از بین رفتن ماهیت کار می شود.

خرید انواع مداد رنگی با قیمت عالی

رنگ های متضاد

گاهی اوقات با دیدن رنگ هایی که روبروی هم در چرخه رنگ قرار می گیرند متوجه تضاد بین آنها میشویم. به طور مثال رنگ سبز با قرمز بیشترین میزان تضاد را دارد و این دو رنگ با قرار گرفتن در کنار هم یکدیگر را فعال می کنند. در علم ترکیب رنگ ها قوانین زیادی برای ترکیب بندی و ایجاد حس خوب و فضایی آرامبخش وجود دارد. بطور مثال با قرار گرفتن رنگهای متضاد در کنار هم، فضایی بسیار گرم و دلچسب ایجاد می شود. در دایره رنگ ایتن ۷ تضاد رنگی وجود دارد که هر مورد خواص و ویژگی های مربوط به خود را دارد.

1. تضاد فام: این نوع تضاد ساده ترین نوع از تضاد هفتگانه است. در این نوع تضاد تنها باید رنگها را با درصد اشباع بالا در کنار هم قرار داد. به طور مثال میزان تضاد فام در رنگ آبی چرخه رنگ بسیار بالاتر از میزان فام در آبی ترکیبی است.
2. تضاد تاریک و روشن: یکی از مهم ترین و پرکاربردترین تضادها است به طوری در این نوع رنگ سفید (روشن ترین طیف) و رنگ سیاه (تیره ترین طیف) در کنار هم قرار می گیرند و حد فاصل این دو رنگ طیف خاکستری قرار می گیرد. پس در نتیجه اگر رنگی که به درجه روشن تر خاکستری نزدیک باشد را در کنار رنگی که به درجه تیره تر خاکستری نزدیک باشد، قرار دهیم در اینجا ما یک تضاد تاریک و روشن داریم.
3. تضاد سرد و گرم: سرد و گرم بودن رنگها بر پایه احساسات درونی هر فرد است به طوری که شاید عجیب به نظر برسد اما تحقیقات رنگ شناسی انجام شده نشان می دهد که انسان از طریق حس بینایی متوجه سردی و گرمی رنگ ها می شود. درست مانند زمانی که با شنیدن صدایی گوش خراش احساس ناخوشایندی می کنیم. دنیای رنگ نشان دهنده همین حقیقت است که رنگها تأثیرات بسزایی در حالات و روحیه افراد دارند همانطور که رنگ قرمز نشان دهنده شور و هیجان، سرزندگی، قدرت است در عین حال میتواند نشان دهنده عصبانیت، تنفر، غرور و یا خشم باشد. سردی و گرمی رنگها هیچ حد و مرزی ندارند و رنگ قرمز پرحرارت ترین رنگ و سبز آبی آرامبخش ترین رنگ و یا سرد ترین رنگ شناخته شده است. پس می توان گفت سردی و گرمی رنگ ها همگی بستگی به رنگهای استفاده شده با آنها و حس مخاطب دارد. در طیف رنگی رنگ های گرم را طیف نزدیک به مادون قرمز و رنگ های سرد را طیف نزدیک به فرابنفش می دانند.
4. تضاد رنگهای مکمل: کنار هم قرار دادن رنگ های مکمل (رنگهایی که در چرخه رنگ روبروی هم قرار دارند) باعث ایجاد تضاد رنگی می شود. تضادهای رنگی همیشه بین دو رنگی که در چرخه رنگ از هم فاصله بیشتری دارند بیشتر احساس می شود. به طور مثال تضاد رنگی بین دو رنگ سبز و زرد بسیار کمتر از دو رنگ سبز و قرمز است. این اختلاف به دلیل فاصله قرار گیری در چرخه رنگ است.
5. تضاد هم پایه: نام دیگر این تضاد، تضاد همزمانی است. این تضاد نشان می دهد که چشم انسان با نگاه کردن به هر رنگ، رنگ مکمل آن را در ذهن می سازد. به طور مثال اگر دو کارت زرد و سفید داشته باشید و برای مدت زمان اندکی به رنگ زرد نگاه کنید و بلافاصله به رنگ سفید نگاه کنید، در این زمان چشم انسان کارت را به رنگ بنفش(مکمل رنگ زرد) می بیند.
6. تضاد کیفیت (خلوص رنگ): در این نوع تضاد به درجه خلوص هر رنگ توجه می شود. قرار دادن یک رنگ خالص در کنار ترکیبی از همان رنگ با درجه خلوص کمتر باعث ایجاد تضاد می شود. به طور مثال اگر رنگ آبی اصلی را در کنار رنگ آبی که با سفید ترکیب شده باشد کنار هم قرار دهیم، رنگ آبی اصلی جلوه بیشتری از خود نمایان می کند.
7. تضاد کمیت (وسعت سطوح): نکته ای که باید در این نوع تضاد به آن توجه داشت این است که هر چقدر فضای یک سطح بیشتر باشد تضاد آن رنگ با بقیه بیشتر است. اما این نکته برای تمامی رنگ ها صادق نیست.

زمانی که از تضادهای رنگی صحبت می کنیم در واقع به اختلاف ها و تفاوت های گوناگون در بین دو رنگ اشاره می کنیم و در واقع می توان گفت تضادهای رنگی همان کنتراست است. مغز انسان با توجه به قوای بصری به تجزیه و تحلیل می پردازد و متوجه تفاوت بین بزرگ و کوچک، سفید و سیاه و ..... می شود.

کار با دایره رنگ یا چرخه رنگ

دایره رنگ ایتن از سه لایه ساخته شده است. درونی ترین لایه مربوط به رنگهای اصلی (قرمز، آبی، زرد) هستند که به رنگهای درجه اول و یا اصلی شهرت دارند. این رنگها از ترکیب هیچ رنگ دیگری ساخته نشدند. لایه دوم که از ترکیب رنگهای اصلی با هم درست شده اند به عنوان رنگ های درجه دوم و یا ثانویه شناخته شده اند. در چرخه رنگ ایتن بنفش، سبز، نارنجی جزء رنگ‌ های ثانویه هستند و جایگاه این رنگ ‌ها در چرخه رنگ بین دو رنگ اصلی است. بیرونی ترین لایه مربوط به رنگهای ترکیبی است که از ترکیب رنگهای اولیه و ثانویه درست می شود. همچنین از ترکیب دو به دو رنگ های ترکیبی شش رنگ دیگر به وجود می آیند که در کل شما ۱۲ رنگ جدید دارید. این رنگ ها جزء آن دسته از رنگهایی هستند که در تجزیه طیف مرئی نور دیده می شوند.

نکات پایانی

رنگ ها در محیط و فضای پیرامون و در زندگی شخصی نشان دهنده بسیاری از واقعیت ها هستند. رنگها توسط نور منعکس شده از سطوح توسط چشم انسان قابل دیدن هستند که گاهی به صورت رنگی و یا سفید و سیاه دیده می شوند. همچنین رنگها تأثیر بسزایی بر روی ذهنیت افراد دارند که گاهی موجب آرامش و گاهی موجب بروز استرس در افراد می شوند. امروزه حتی میتوان با استفاده از رنگ ها پی به شخصیت و خصوصیات روانی افراد پی برد. به عنوان مثال رنگ آبی نشان دهنده روح لطیف فرد و داشتن خصوصیات اخلاقی همچون منطقی، لطیف، آرام و تفکر برانگیز است. رنگ آبی آرامشی رؤیایی و صلح انگیز را به فرد هدیه می دهد و افکار دلپذیر را بیدار می نماید. در مقابل قدرت، جادو و خوشحالی اولین احساساتی هستند که از طیف رنگ قرمز درک می شود. رنگ قرمز نشان دهنده داشتن شخصیتی متکی به خود، مسلط، پر هیجان و پر قدرت است اما گاهی نشان دهنده شخصیتی زود جوش، پرخاشگر است. رنگ زرد نشان دهنده شخصیتی خوشحال و جذاب و گاهی نشان دهنده شخصیتی شکننده و بی روح است. پس همیشه آگاه باشید که رنگ ها نشان دهنده شخصیت و حالات روحی افراد هستند و بدانید که رنگهای روشن به انسان حس خوب دوست داشتن، انرژی، شادابی و نشاط را هدیه می دهند اما در مقابل رنگهای تیره باعث ایجاد سکوت، رخوت، ناآرامی و آشفتگی در حالات و روحیه فرد می شوند.